17.08.2018

REZULTATI RADA VLADE I SKUPŠTINE KANTONA 10 U MANDATU 2014.-2018. - ZA 4 GODINE MANDATA USVOJENO SAMO 20 ZAKONA

Skupština Kantona 10, u mandatu 2014.-2018. godina, u više su navrata ponijele ocjenu institucija sa najlošijim ili jednih od najlošijih rezultata, po većini parametara, od svih kantonalnih, u Federaciji BiH. Iako bilježimo i pozitivne pomake, statistički podaci su neumoljivi – rezultati na kraju mandata su vrlo skromni.

AKTUELNI MANDAT SKUPŠTINE I VLADE KANTONA 10 OBILJEŽILI SU UNUTARSTRANAČKI I MEĐUSTRANAČKI SUKOBI I DOMINACIJA LIČNIH I USKOSTRANAČKIH INTERESA, KOJI SU REZULTIRALI BLOKADAMA U RADU VLASTI, A ONDA I SMJENOM VLADE I KRAJNJE SKROMNIM KONAČNIM REZULTATIMA INSTITUCIJA VLASTI U KANTONU 10, NA KRAJU MANDATA. Nedovoljna posvećenost interesima građana i kreiranju ambijenta u kome se političari neće baviti ličnim i uskostranačkim interesima nego rješavanjem problema građana i poboljšanjem kvaliteta njihovog života, dovodi do stalnih političkih tenzija i njihovih povremenih eskalacija.

INTENZITET RADA SKUPŠTINE KANTONA 10 BIO JE IZUZETNO NIZAK, TOKOM ČITAVOG AKTUELNOG MANDATA – SUMARNO, GOTOVO POLOVINA MANDATA PROŠLA JE U NERADU SKUPŠTINE. Osim konstitutivne, održane su još svega 24 redovne i 6 vanrednih sjednica. Čak 21 mjesec, od 44 (do 30.06.2018.) prošao je bez sjednica Skupštine Kantona 10. U 2016. i 2017. godini, Skupština je imala četveromjesečne pauze u radu. Uz to, efektivan rad na sjednicama, za 4 godine mandata (do 30.06.2018.), trajao je svega 78 sati, odnosno vremenski ekvivalent nepunih 10 osmosatnih radnih dana.

REZULTATI RADA SU U SKLADU SA POKAZANIM INTENZITETOM. Skupština Kantona 10 je pri dnu ljestvice kantonalnih skupština, u ovom kontekstu. U kompletnom aktuelnom mandatu razmotrila je svega 158 različitih mjera, što je oko 3 i po mjesečno, u prosjeku. Poseban problem predstavlja niska realizacija zakona.

NAJVIŠE ZAKONODAVNO TIJELO KANTONA 10, U AKTUELNOM MANDATU (DO 30.06.2018.) USVOJILO JE NAJMANJE ZAKONA OD SVIH KANTONALNIH SKUPŠTINA. Za 4 godine, usvojeno je tek 20 zakona, koliko su neke kantonalne skupštine (TK, KS, BPK, USK), usvajale u samo jednoj godini mandata.
Najviše zakona usvojeno je u 2016. godini, u kojoj je usvojeno gotovo isto toliko zakona koliko i u čitavom ostatku mandata – 9. A svoj najlošiji rezultat, u aktuelnom mandatu, Skupština Kantona 10, ostvarila je u prvoj polovini 2018. godine, usvojivši za pola godine tek 1 zakon.  A podsjetimo da ih je samo u programu rada Skupštine za ovu godinu čak 37. I da apsolutnu većinu predstavljaju „prenešeni“, tj. zakoni koji su trebali biti usvojeni još u prethodnim godinama ili čak mandatima.

OSIM NEDOVOLJNOG RADA VLADE I NEZAINTERESOVANOSTI SKUPŠTINE U TOM POGLEDU, JEDNA OD PREPREKA BOLJIM REZULTATIMA, U KONTEKSTU USVAJANJA ZAKONA, JE PREDUGO TRAJANJE PROCEDURE USVAJANJA ZAKONA. Posebno akcentiramo na dužinu trajanja procedure od prihvatanja zakona u nacrtu, u Skupštini, do njegove pripreme i utvrđivanja na Vladi u formi prijedloga i usvajanja u tom obliku u Skupštini. Osim 20 zakona na kojima je okončana procedura usvajanja, u aktuelnom mandatu je, naime, izvjestan broj zakona prihvaćen u nacrtu. Kraj mandata u tom statusu dočekuje čak 10 zakona, od kojih je polovina, u nacrtu prihvaćena još u 2016. godini.

VREMENOM USVAJANJA, NJIHOVIM SADRŽAJEM I NISKOM REALIZACIJOM, SKUPŠTINA OBESMIŠLJAVA PROGRAME SVOG RADA, KOJI SU, INAČE, IZUZETNO ZNAČAJAN MEHANIZAM ZA PODIZANJE EFIKASNOSTI I FOKUSIRANOSTI INSTITUCIJA NA PROJEKTOVANE CILJEVE. Nastavljena je praksa nepoštovanja Poslovnika o radu, koji nalaže da se program rada za narednu godinu donosi do kraja tekuće godine. Skupština Kanton 10 jedina je institucija vlasti, od svih kantonalnih vlada i skupština, koja je čitavu 2015. godinu radila bez usvojenog Programa rada. U  2016. godini program za tu godinu je usvojen tek krajem 10. mjeseca. za 2017. usvojen je u 7. mjesecu te godine (nakon isteka prve polovine godine, dakle), a Program rada Skupštine K10 za 2018. god, usvojen je u 5. mjesecu 2018. Primjetno je, dakle, poboljšanje, iz godine u godinu. No, još uvijek, čak i sa najboljim rezultatom, imamo situaciju potpuno neprihvatljivog stepena kašnjenja.
Generalno, planovi su, iz godine u godinu, bili sve ambiciozniji, ali se ta ambicioznot pokazala neutemeljenom, jer je realizacija planiranih aktivnosti, u kontinuitetu bila na niskom nivou.

U KONTEKSTU USVAJANJA BUDŽETA, TOKOM MANDATA JE DOŠLO DO POZITIVNE PROMJENE U ODNOSU VLADE I SKUPŠTINE PREMA OVOJ OBAVEZI. Nakon što je dvije prve godine, nepoštovanjem propisanih rokova, kršen Zakon o budžetima Federacije BiH, budžeti Kantona 10 u posljednje dvije godine mandata usvojeni su na vrijeme – prije početka godine na koju se odnose. Na žalost...

BUDŽETI SU USVAJANI BEZ JAVNE RASPRAVE, KOJA BI OMOGUĆILA INTERESNIM GRUPAMA, NVO, SINDIKATIMA I GRAĐANIMA KAO POJEDINCIMA, DA ISKAŽU SVOJE MIŠLJENJE, DAJU PRIJEDLOGE I UTIČU NA KRAJNJI SADRŽAJ OVOG VAŽNOG DOKUMENTA – ŠTO JE OZBILJNA ZAMJERKA U KONTEKSTU TRANSPARENTNOSTI RADA SKUPŠTINE KANTONA 10. Značajna zamjerka odnosi se i na ignorisanje zahtjeva za javnu dostupnost podataka o primanjima poslanika, što je potpuno neprihvatljivo.

SKUPŠTINA KANTONA 10 JE, U PROTEKLE ČETIRI GODINE, PLANIRALA I REALIZIRALA  SAMO JEDNU STRATEGIJU. Radi se o vrlo značajnoj Strategiji razvoja kantona, koju su vlade i skupštine svih kantona imale obavezu donijeti. Na žalost, s realizacijom te strategije ne ide baš najbolje.

NEFOKUSIRANOST VLASTI NA PROBLEME GRAĐANA I NA POBOLJŠANJE KVALITETA NJIHOVOG ŽIVOTA IMA OZBILJNE POSLJEDICE. Krajem 2017. godine, u odnosu na 2014., Kanton 10 broji 2199 stanovnika manje. Zvanične informacije o broju rođenih i umrlih osoba govore o tome da je, samo u prve 2 godine aktuelnog mandata, u Kantonu 10 „nestao“ grad veličine Glamoča. Uz to, u te dvije godine došlo je do nekontrolisanog iseljavanja mladih, u potrazi za poslom. l. U posljednje vrijeme nerijetko se događa da i oni koji su u radnom odnosu napuštaju radna mjesta i odlaze u druge zemlje.

IAKO SE KANTON 10 GODINAMA SUOČAVA SA OZBILJNIM PROBLEMIMA, U AKTUELNOM MANDATU NIJE ODRŽANA NI JEDNA TEMATSKA SJEDNICA. Tematske sjednice su se pokazale kao dobar način za konkretnu raspravu o najvažnijim pitanjima a usvojeni zaključci kao pokretač rješavanja problema, te stoga smatramo kako Skupština K10 treba preuzeti dobru praksu iz drugih kantona i pripremati i sazivati tematske sjednice, recimo, jednom kvartalno.

POLNA STRUKTURA SKUPŠTINE KANTONA 10 JE KRAJNJE NEURAVNOTEŽENA. Žene zauzimaju tek 8% poslaničkih mjesta u Skupštini – dvije ih je, naspram 23 muška poslanika. Niti jedna od dvije poslanice u Skupštini (a obje su iz HDZ-a BiH) nije na rukovodećoj poziciji u skupštinskim tijelima. Vlada kojoj je Skupština dala povjerenje, i nakon ponovnog imenovanja, ima isti problem i svojim sastavom krši Zakon o ravnopravnosti polova u BiH.

POREDEĆI REZULTATE U POSLJEDNJA 3 MANDATA, DOLAZIMO DO ZAKLJUČKA DA JE AKTUELNI SAZIV SKUPŠTINE KANTONA 10 EFIKASNIJI (ODNOSNO, IMA BOLJE REZULTATE, PO RAZLIČITIM PARAMETRIMA), OD PRETHODNOG SAZIVA, A LOŠIJI OD SAZIVA U MANDATU 2006.-2010. Skupština K10, u periodu 2006-2010., se, najprije, konstituirala i imenovala Vladu brže nego u aktuelnom mandatu, a potom, održala više sjednica, na njima provela znatno više vremena, imala manje mjeseci bez održanih skupštinskih zasjedanja, usvojila više zakona, dok je po broju razmotrenih mjera, odgovornosti u donošenju budžeta, usvajanju strategija situacija u ova dva mandata poravnata.  

U TOKU AKTUELNOG MANDATA, UNUTAR SKUPŠTINE KANTONA 10, DOŠLO JE DO KORIŠTENJE MEHANIZMA ZAŠTITE VITALNOG NACIONALNOG INTERESA KAO SREDSTVA POLITIČKE BORBE. Naime, poslanici iz klubova Srba i Bošnjaka su, nezadovoljni odnosom najjače članice vladajuće koalicije (HDZ BiH), počeli pokretati mehanizam vitalnog nacionalnog interesa pri donošenju svih važnih odluka i zakona. Pritisak je kulminirao pokretanjem vitalnog nacionalnog interesa srpskog naroda na Budžet i Zakon o izvršenju budžeta za 2017. godinu. Situacija po ovom pitanju se smirila prestankom HDZ-ovog ignorisanja zahtjeva SNSD-a, za smjenom njihovih bivših kadrova u rukovodstvu Skupštine i Vladi, koji su u međuvremenu promijenili stranačku pripadnost.

NO, IAKO JE ZLOUPOTREBA OVOG VAŽNOG MEHANIZMA ZA ZAŠTITU KOLEKTIVNIH PRAVA KONSTITUTIVNIH NARODA U DNEVNO-POLITIČKE SVRHE, I ZA BLOKIRANJE RADA INSTITUCIJA, NEPRIHVATLJIVA, ON JE, U NEKOLIKO NAVRATA, EFIKASNO SPRIJEČIO DONOŠENJE MJERA U NESKLADU SA USTAVOM, ODNOSNO SA ODREDBOM O RAVNOPRAVNOSTI KONSTITUTIVNIH NARODA NA CIJELOJ TERITORIJI BIH. To se, u aktuelnom mandatu, prije svega odnosi na dva puta spriječeno usvajanje Zakona o udžbenicima i nastavnim sredstvima za osnovne i srednje škole u Kantonu 10. Ustavni sud F BiH je presudio kako se navedenim zakonom povrijeđuje vitalni nacionalni interes srpskog I bošnjačkog naroda. Nažalost, u nastavku, od Vlade nismo dobili Zakon usklađen sa presudom Ustavnog suda, koji bi u praksi konačno zagarantovao ravnopravnost konstitutivnih naroda u Kantonu 10, u oblasti obrazovanja.

INTENZITET RADA VLADE KANTONA 10, TOKOM MANDATA 2014.-2018., BIO JE NEDOVOLJAN. Održano je 127 sjednica (do 30.6.2018.). Intenzitet rada je rastao sa promjenama vlada (od 1,3 sjednice, u prosjeku, mjesečno, vlade u „tehničkom mandatu“, preko 2,9 mjesečno, smjenjene vlade, do 3,6 aktuelne), ali nijedna nije dostigla poslovnikom propisani intenzitet od 1 redovne sjednice sedmično.
PO PRODUKTIVNOSTI, VLADA KANTONA 10, JE PRI SAMOM DNU KANTONALNE LJESTVICE, SA VLADAMA POSAVSKOG I ZHK. Za kompletan četverogodišnji mandat razmotrila je tek 1628 mjera, koliko su neke kantonalne vlade uradile u samo jednoj godini svog mandata.
Kao i intenzitet rada, i produktivnost je, tokom mandata, rasla sa promjenama vlada.

VLADA SE, TOKOM MANDATA, OČEKIVANO, NAJVIŠE BAVILA DNEVNO-OPERATIVNIM POSLOVIMA. Od ukupnog broja razmotrenih mjera, odluke, zaključci, saglasnosti i rješenja čine 63% a izvještaji, informacije i planovi i programi  dodatnih 24%. Značajnije mjere mnogo su se rjeđe pojavljivale na sjednicama Vlade - u ukupnoj masi razmotrenih mjera zakoni zauzimaju tek 3,4%, a strategije tek 0,18%.

TOKOM AKTUELNOG MANDATA, VLADA KANTONA 10 UTVRĐIVALA JE MANJE OD JEDNOG ZAKONA MJESEČNO. Naime, za 45 mjeseci (do 30.6.2018.) utvrđeno je svega 37 zakona. I to 28 u prijedlogu i 9 u nacrtu. Dvije trećine utvrđenih zakona, su novi, tzv. temeljni zakoni – njih 24. Ostalo su izmjene i dopune postojećih zakonskih akata.
Mjesečni prosjeci broja utvrđenih zakona, govore o stalnom rastu, tokom mandata – od 0,3 zakona vlade u „tehničkom mandatu“, preko 0,8 zakona smjenjene vlade, do 1,2 zakona mjesečno, u prosjeku, vlade ustanovljene nakon smjene prethodne, u junu 2017. Ipak, kad posmatramo samo nove, tzv. temeljne zakone, smjenjena vlada imala je najbolji rezultat, utvrđujući 0,63 zakona mjesečno u prosjeku, nasuprot 0,49 vlade koja ju je naslijedila ili 0,29 vlade u „tehničkom mandatu“.

VLADA KANTONA 10 JE, TOKOM OVOG MANDATA, UTVRDILA I DVIJE STRATEGIJE. Radi se o izuzetno značajnim Strategiji razvoja Kantona 10, za period 2016.–2020. i Strategiji za borbu protiv korupcije 2016. – 2019. Obje strategije donesene su za mandata smjenjene Vlade.

IAKO ČAK DVA DOKUMENTA UREĐUJU PROCESE ZA USVAJANJE PROGRAM RADA VLADE K10, OVA INSTITUCIJA U POSLJENJIH 10 GODINA NITI JEDNOM NIJE USVOJILA OVAJ DOKUMENT U PROPISANIM ROKOVIMA. U prethodnom mandatu ga tri godine uopšte nije donosila. A u aktuelnom, ga je donosila s takvim kašnjenjima da je njegovo postojanje bilo potpuno obesmišljeno. U dva navrata program rada Vlade u Skupštini je ozvaničen usvajanjem na samom kraju godine na koju se odnosi – u oktobru ili novembru. Što ukazuje na potrebu da se dokumenti koji regulišu rad institucija vlasti dopune odredbama o individualnoj odgovornosti za izvršenje određenih zadataka i sankcijama za kršenje propisanih obaveza.

PROGRAMI RADA OBESMIŠLJENI SU I SVOJIM SADRŽAJEM I STEPENOM REALIZACIJE PLANIRANIH OBAVEZA. Sumarno, za kompletan mandat, Vlada Kantona 10 je (do 30.6.2018.) realizovala tek 127 različitih planiranih mjera (118 u prijedlogu i 9 u nacrtu). Što je manje od obima samo jednog godišnjeg plana, u posljednje tri godine (recimo plan za 2016. bio je 194 mjere).  
Pri tome, i tako niska realizacija je, zapravo, blago rečeno, krajnja sporna. Uzmimo za primjer Program rada Vlade K10 za 2016. godinu, koji je, formalno, program sa najboljom realizacijom, u ovom mandatu. Međutim, više od 90% od realiziranog je realizirano prije usvajanja Programa rada i u njemu se nije trebalo ni nalaziti, jer je Program po definiciji plan rada za naredni period i ugrađivanje u njega već realiziranih mjera je u koliziji sa osnovnom idejom tog akta. Što znači da Vlada svojim neadekvatnim pristupom planiranju ne samo da obesmišljava ovaj važan mehanizam za podizanje efikasnosti institucija i njihove fokusiranosti na projektovanje ciljeve, nego obesmišljava statističke podatke o svom radu, u kontekstu programa, čineći ih neupotrebljivim.  

OSIM SA DONOŠENJEM PROGRAMA RADA, VLADA K10 KASNI I SA SVOJIM OBAVEZAMA U VEZI USVAJANJA BUDŽETA KANTONA. Ipak, ima pozitivnih pomaka, pa kašnjenje više nije toliko da predstavlja nepremostivu prepreku da Kanton, ipak, budžet dobije na vrijeme, što se desilo u posljednje dvije godine.
VLADA KANTONA 10 POKAZUJE NEPOŠTOVANJE PREMA PRAVNIM AKTIMA KOJI REGULIŠU NJEN RAD. Ona krši i vlastiti i poslovnik o radu Skupštine, neodržavanjem sjednica propisanom dinamikom, neodgovaranjem na poslanička pitanja u zadatom roku, te neusvajanjem programa rada u roku). Krši zakon o budžetima u FBiH. U kontinuitetu krši Zakon o ravnopravnosti polova u BiH – svojim sastavom u kome je samo 1 žena, iako ovaj zakon propisuje da je najmanja zastupljenost jednog pola 40%, i da se sve drugo smatra diskriminacijom, čije se otklanjanje zahtjeva. A krši i Ustav, neprovođenjem presuda Ustavnog suda.

IAKO SE VEĆ PAR GODINA PLANIRA IZRADA NOVOG USTAVA KANTONA 10, KOJI BI OTKLONIO SVE NEDOSTATKE POSTOJEĆEG DOKUMENTA, ISTI JE JOŠ UVIJEK „NA ČEKANJU“. Usvajanjem ovog dokumenta bi Srbi napokon poslali konstitutivan narod u ovom kantonu, srpski jezik službeni, uz jezike druga dva konstitutivna naroda a isti bi riješio i sve ostale sporne segmente kao što su obilježja, naziv Kantona i sl.

JEDAN OD DOGAĐAJA KOJI JE OBILJEŽIO PROTEKLI MANDAT U KANTONU 10, A U VEZI JE SA VLADOM KANTONA, JE SKANDAL U VEZI MINISTRA UNUTRAŠNJIH POSLOVA KANTONA 10 U AFERI „SOCIJALNI SLUČAJ“. Na žalost naši političari i njihove stranke, još uvijek su daleko od standarda razvijenih demokratskih društava u kojim se, u takvim situacijama, podnosi neopoziva ostavka ili se biva smijenjen i procesuiran. Da bi stvar bila apsurdnija, ministar je podnio ostavku na stranačke funkcije (i zamjenjen je na mjestu predsjednika općinskog odbora HDZ-a BiH Livno), ali je, uz podršku svoje stranke, ostao u Vladi.
Akcentirajući ovaj slučaj Ministra unutrašnjih poslova Kantona 10 i podsjećajući da CCI redovno ukazuje na neprihvatljivost takvog ponašanja u politici (nedavno smo u BPK ponovo upozorili na neprihvatljivost da osoba osuđena za falsifikovanje diplome vodi tamošnje ministarstvo finansija), ovaj put ćemo reći samo da - sa interesovanjem čekamo izbore, da vidimo na koji način će građani-birači reagovati na ovakve pojave u svojim sredinama i kako će se odnositi prema strankama koje tolerišu neprihvatljivo ponašanje svojih visokih funkcionera.