28.09.2016

REVIZIJA JAVNIH INSTITUCIJA U BIH – NEISKORIŠTENI POTENCIJAL

Revizorski izvještaji sa preporukama koji se javno objavljuju, bi trebali biti polazna tačka za revidirane institucije, parlamente i tužilaštva kako bi se preduzele neophodne mjere u cilju sprječavanja negativnih posljedica po javne finansije i javna dobra, no...

POSTOJEĆI ZAKONI O VRI U BIH NISU USAGLAŠENI. ONI NE GARANTUJU HARMONIČNO I USPJEŠNO DJELOVANJE I RAZVOJ INSTITUCIJA I PROFESIJE EKSTERNE REVIZIJE, STOGA SU NJIHOVE IZMJENE I DODATNA HARMONIZACIJA NE SAMO LOGIČNE , NEGO I NUŽNE.

INSTITUCIJE ZA REVIZIJU JAVNOG SEKTORA U BIH GENERALNO SU KADROVSKI NEDOVOLJNO POPUNJENE.Od ukupno 287 sistematizovanih mjesta popunjeno je svega 190, odnosno 66%. Najbolju kadrovsku popunjenost, ima najkasnije formirani Ured za reviziju javne uprave i institucija u BD BiH (87%), zatim Glavna služba za reviziju javnog sektora RS(86%), te Ured za reviziju institucija BiH (69%). Najlošiju kadrovsku popunjenost ima Ured za reviziju institucija FBiH (48%).Glavni uzrok za ovakvu situaciju je neodobravanje dovoljnih sredstava budžeta,od stranevlasti,za popunu kapaciteta.

OVAKAV ODNOS VLASTI I NEDOVOLJA POPUNA KAPACITETA VRI JEDAN SU OD RAZLOGA ŠTO JE U PERIODU 2013-2015. GODINE, POKRIVEN TEK MANJI DIOOD POTENCIJALNOG OBIMA POSLA. Po zakonu, državni i entitetski revizori bi trebali kontrolisati javnu potrošnju i poslovanje oko 2400 javnih institucija i javnih preduzeća, a u periodu 2013. – 2015. godine, objavili su ukupno, tek 573 izvještaja o finansijskom poslovanju.

U 2/3 JAVNIH PREDUZEĆA ČIJI JE VEĆINSKI VLASNIK VLADA FBIH NIJE PROVEDENA FINANSIJSKA REVIZIJA NITI JEDNOM TOKOM PROTEKLE TRI GODINE.Kao poseban problem ističemo da sumnoga od njih za koja VRI FBiH nije prepoznao razlog da se uvrste u plan finansijske revizije tokom perioda 2013.-2015. godina, danas u predstečajnoj fazi ili su već u stečaju.

U REPUBLICI SRPSKOJ REVIZORI SU JOŠ MANJE DALI ZNAČAJA PRAĆENJU FINANSIJSKOG POSLOVANJA JAVNIH PREDUZEĆA. ZA PROTEKLE TRI GODINE GSR RS JE REVIZIJOM POKRILA TEK 6% JAVNIH PREDUZEĆA. A U 2013. GODINI NIJE IZVRŠILA NITI JEDNU REVIZIJU FINANSIJSKOG POSLOVANJA NEKOG OD PREKO 200 JAVNIH PREDUZEĆA.

SLIČNA SITUACIJA JE ZA REVIZIJOM OPŠTINSKIH BUDŽETA. OVAKVIM TEMPOM RADA VRI LOKALNE VLASTI MOGU RADITI I ČITAV MANDAT, A DA NE BUDE POD LUPOM REVIZORSKE SLUŽBE. GSR RS u prosjeku godišnje analizira finansijsko poslovanje 12 jedinica lokalne samouprave, odnosno 18%.Od 79 opština u FBIH, tokom protekle 3 godine revizija finansijskog poslovanja rađena je za njih 23.

STEPEN REALIZACIJE PREPORUKA, KAO NAJVAŽNIJEG SEGMENTA IZ IZVJEŠTAJA REVIZORA PREDSTAVLJA ZNAČAJAN PROBLEM U BIH. Raspon nerealizovanih preporuka se kreće od 25% preporuka u RS, 43% nerealizovanih preporuka u FBIH, do 55% nerealizovanih na nivou BIH, dok istovremeno države sa visokom demokratijom bilježe stopu od svega 10-tak posto nerealizovanih preporuka revizije javnog sektora.

RAD NA REVIZIJAMA UČINKA U BOSNI I HERCEGOVINI JOŠ NI PRIBLIŽNO NIJE NA NIVOU PRAKSE KAKVA JE U EU.Od dana formiranja (od 2007. kad je prva revizija urađena, tj. za 9 godina), entitetske i državna VRI realizovali su ukupno 63 revizije učinka, od čega VRI BiH 25, GSR RS 23, a VRI FBIH 15. Poređenja radi Državni ured za reviziju Republike Hrvatske uradio je tokom 2015. godine preko 50 pojedinačnih revizija učinka, dok je za 2016. godinu planirano njih 68.

GENERALNI REVIZORI U VRI BIH SU NOSICI IMUNITETA I TREBALO BI SAMOSTALNO DA UPRAVLJAJU INSTITUCIJAMA ZA REVIZIJU. Problem predstavlja što među generalnim revizorima ima i onih koji su članovi stranaka i još uvijek su nosioci visokih stranačkih funkcija.

IAKO MEĐUNARODNA REGULATIVA UPUĆUJE NA NEOPHODNU FINANSIJSKU NEZAVISNOST, VRI U BIH NEMAJU POTPUNU NEZAVISNOST OD RESORNIH MINISTARSTAVA. U praksi je to najočiglednije kada od VRI zahtijevane iznose potrebne za njihov rad, nadležna ministarstva prilikom kreiranja budžeta često umanjuju i tako utiču na njihovu nezavisnost.

ZAKON OMOGUĆAVA DA PARLAMENTARNE/SKUPŠTINSKE KOMISIJE MOGU TRAŽITI SMANJENJE BUDŽETSKIH SREDSTAVA REVIDIRANIM SUBJEKTIMA. Međutim, u praksi nisu poznati primjeri ovakvog djelovanja niti jednog od parlamenata, iako je u prethodnom periodu među ukupno 573 realizovanih izvještaja o finansijskom poslovanju koje su predstavili državni i entitetski revizori tokom perioda 2013 – 2015. godine, bilo 72 onih sa negativnim mišljenjem i 226 mišljenja sa rezervom.Ovakav pregled (sumaran) navodi na zaključak kako u BiH tek polovina entitetskih i državnih institucija (sveukupno, 47% sa pozitivnim mišljenjem), poštuje regulativu i djeluje u skladu sa međunarodnim revizorkim standardima. 

NI EKSTERNA REVIZIJA, NI INSTITUCIJE KOJE SU ZADUŽENE ZA NJU, NISU ZASNOVANE NA NORMAMA, NITI DRŽAVNOG NITI ENTITETSKIH USTAVA. Međunarodni standardi, prakse zemalja okruženja, a prije svega Limska deklaracija INTOSAI, utvrđuje da se nadležnost vrhovnih revizorskih institucija ustanovljava ustavom, pa tek onda razrađuje zakonom.

JAVNOST U BIH NIJE UPOZNATA SA AKTIVNOSTIMA KOJE NADLEŽNA TUŽILAŠTVA PREDUZIMAJU PO NALAZIMA VRI, S OBZIROM DA GODIŠNJI IZVJEŠTAJI O RADU PO OVOM PITANJU NISU DOSTUPNI JAVNOSTI.

Kroz ovu analizu CCI je ponudio  preporuke čijim prihvatanjem  bi pozicija revizorskih institucija mogla biti znatno ojačajna, a odgovornost istitucija zaduženih da reaguju po preporukama revizora, podignuta na veći nivo:

Ø  Koordinacioni odbor VRI BiH treba revitalizirati inicijativu izmjene Ustava BiH i entitetskih ustava.

Ø  U saradnji sa nadležnim parlamentarnim komisijama, VRI trebaju pokrenuti postupak izmjena zakona kako bi se postigla potpuna nezavisnost u radu VRI, i bolja provodivostčetiri postojeća propisa koji regulišu reviziju javnog sektora.

Ø  Nadležne parlamentarne komisije i parlamenti trebaju uvažiti zahtjeve VRI i odobriti im budžete koji će omogućiti kadrovsku i stručnu popunu za realizaciju aktivnosti predviđenim zakonima.

Ø  Ured za reviziju institucija FBiH i Ured za reviziju javne uprave i institucija u BD BiH, trebaju donijeti vlastite strategije razvoja.

Ø  Koordinacioni odbor treba provoditi svoje nadležnosti, naročito na monitoringu provedbe plana strateškog razvoja svih VRI.

Ø  Revizija mora biti daleko snažnije usmjerena ka onim sektorima koji svake godine bilježe ogromne finansijske gubitke javnog novca zbog nesavjesnog i neodgovornog poslovanja, sa akcentom na pojačanje obima revizije u kantonima i kantonalnim institucijama, opštinama, te javnim preduzećima.

Ø  U kriterije za odabir predmeta revizije treba uvrstiti i obavezu vršenja revizije javnih preduzeća u kojima je planirana privatizacija.

Ø  Web registar preporuka finansijske i revizije učinka GSR RS, dovesti u funkcionalno stanje kako bi bio korišten u punom kapacitetu, te uspostaviti web aplikaciju sa registrom preporuka i na nivou države i Federacije BiH.

Ø  Koordinacioni odbor treba insistirati na uvođenju u VRI u BiH, procedura za naknadno praćenje i izvještavanje o realizaciji revizorskih nalaza i preporuka.

Ø  Fokus VRI pri odabiru tema treba da bude na sistemskim revizijama učinka u vezi sa ključnim problemima građana.

Ø  Nadležne parlamentane/skupštinske komisije odgovorne za reviziju trebale bi više primjenivati svoje zakonske nadležnosti i smanjiti budžetska sredstva revidiranim subjektima i preduzeti druge mjere u slučaju višestrukog ponavljanja nepoštivanja preporuka revizorskih institucija.

Ø  Završne sjednice nadležnih parlamentarnih komisija treba održati najkasnije do kraja prve sedmice oktobra, kako bi se omogućilo da se razmatranje revizorskih izvještaja okonča prije razmatranja prijedloga budžeta za narednu godinu.

Ø  U pogledu daljeg postupanja po nalazima revizije nadležno tužilaštvo ne bi trebalo da čeka na informacije iz zvaničnih izvještaja državnih institucija, već da po njima postupa redovno. Tužilaštva trebaju da razmatraju sve revizorske izvještaje sa negativnim mišljenjem, postupaju po njima i o tome informišu javnost.

Ø  U institucijama koje predstavljaju predmet revizije neophodno je ojačati ulogu i značaj interne kontrole.

ZA KRAJ…Centri civilnih inicijativa ističu da navedena analiza predstavlja prvi korak ka uključenju svih odgovornih institucija u raspravu o tome kako se može postići bolje funkcionisanje i nezavisan rad revizorskih institucija, ali i  veća odgovornost u raspolaganju javnim novcem, te da je sljedeći korak održavanje Okruglog stola na ovu temu, krajem mjeseca oktobra, o čijim pojedinostima će javnost biti blagovremeno informisana.

Za sve informacije molimo da kontaktirate Anu Lučić

(mob. 063 396 519; e-mail: ana@ccibh.org)