08.05.2018

RAD KANTONALNIH SKUPŠTINA U FBIH, U 1. KVARTALU 2018. GODINE - LOŠI REZULTATI, NEODGOVORNOST, KRŠENJE ZAKONA I USTAVA I SOCIJALNA NEOSJETLJIVOST (SA IZUZECIMA OD PRAVILA)

Desetogodišnji monitoring koji provodi CCI ukazuje na značajne razlike, po raznim osnovama, između institucija vlasti u različitim kantonima. Ali ukazuje i na nekoliko bitnih zajedničkih karakteristika institucija vlasti u BiH – nedovoljan rad, nedovoljnu posvećenost rješavanju ili olakšavanju ključnih problema građana i masovno nepoštovanje zakona i drugih propisa koji regulišu rad institucija, što je nespojivo sa konceptom pravne države, na kome se Evropska unija, prema čijim standardima navodno težimo, zasniva. Primjetni su i određeni pozitivni pomaci, ali oni ostaju u drugom planu, što zbog ukupno loših rezultata, što zbog socijalne neosjetljivosti i neodgovornosti primjetne u većini institucija.

KANTONALNE SKUPŠTINE SU, U PRVOM KVARTALU 2018. GODINE, SUMARNO, IMALE IZUZETNO NIZAK INTENZITET RADA. Radi se o padu od 40% u odnosu na prethodni, zadnji kvartal 2017. (sa 40 na svega 24 održane sjednice, u 1. kvartalu 2018.). Svega 2 kantonalne skupštine – TK i ZDK – imale su sjednice u svakom mjesecu posmatranog perioda. To su, ujedno, i skupštine sa najvećim brojem održanih sjednica, u prvom kvartalu 2018. (5 i 4). 5 skupština održalo je po 2 sjednice u posmatranom tromjesečju, a dvije – skupštine PK i ZHK – po svega jednu sjednicu, što znači da su to skupštine sa najnižim intenzitetom rada, u 1. kvartalu 2018. godine.

REZULTATI UKAZUJU I NA SLABU EFIKASNOST I SKROMNE EFEKTE TROMJESEČNOG RADA VEĆINE KANTONALNIH SKUPŠTINA. Najveći broj mjera, u prvom kvartalu 2018. godine, utvrdila je Skupština KS, koja je na 3 održane sjednice razmotrila 43 različite mjere. Na drugoj strani, skupštine PK i ZHK, u prvom kvartalu 2018. godine, razmotrile su po svega 5, a Skupština K10 7 različitih mjera. Još 3 skupštine – HNK, BPK i SBK – razmotrile su manje od 15 mjera, za prva 3 mjeseca 2018.

POSEBAN PROBLEM PREDSTAVLJA ČINJENICA DA JE UDIO ZNAČAJNIH MJERA, U UKUPNOJ MASI REALIZOVANIH U PRVOM KVARTALU 2018. GODINE, VRLO NIZAK. 10 kantonalnih skupština, za tri mjeseca, usvojilo je svega 8 novih, tzv. temeljnjih zakona (uz još 10 izmjena i dopuna postojećih zakonskih akata). 4 skupštine – TK, ZHK, KS i K10 – nisu, u 1. kvartalu 2018. godine, usvojile nijedan „temeljni“ zakon, Skupština ZDK je usvojila 3, a ostalih 5 tek po 1. Istovremeno, u posmatranom periodu usvojene su svega 2 strategije, po jedna u USK i TK.

POREĐENJE BROJA USVOJENIH ZAKONA U PRVIM KVARTALIMA POSLJEDNJIH 8 GODINA, ISTIČE SKUPŠTINU ZDK, KOJA JE U 1. KVARTALU 2018. OSTVARILA SVOJ DOSAD NAJBOLJI REZULTAT (IAKO JE USVOJILA TEK 5 ZAKONA). Nasuprot tome, Skupština Kantona Sarajevo, ostvarila je svoj najlošiji rezultat, u posljednjih 8 godina, ne okončavši, za tri mjeseca, proceduru usvajanja niti jednog zakona. Nijedan zakon nije, u prvom kvartalu 2018. godine, usvojila ni skupština Kantona 10, kojoj je ovo šesti put u posljednih 8 godina.

REZULTATI UKAZUJU NA VELIKE ZAOSTATKE KOJE SU KANTONALNE SKUPŠTINE NAPRAVILE VEĆ NA POČETKU 2018. Polovina ih uopšte nije usvojila program rada ni do kraja 1. kvartala (skupštine PK, BPK, HNK, ZHK i K10), a polovina koja je usvojila programe imala je izuzetno nisku realizaciju u ovom kvartalu. Posmatrajući sumarno, sve, do 31.03., usvojene programa rada – nakon prva tri mjeseca, ni na koji način nije realizovano čak 94% mjera u njima. Kuriozitet je da su skupštine USK i KS, koje su planirale daleko veći broj mjera, od ostalih skupština, u prvom kvartalu 2018. imale ubjedljivo najnižu realizaciju tih mjera. Nijedna od njih, u prvom kvartalu, nije usvojila nijednu mjeru iz programa rada – Skupština USK je od planiranih 154 mjere samo 4 prihvatila u nacrtu, a Skupština KS od 186 planiranih mjera, 2 prihvatila u nacrtu, i te mjere su kraj prvog kvartala dočekale u proceduri.  

NAJVEĆI USPJEH KANTONALNIH SKUPŠTINA, VEZAN ZA 2018. GODINU, NIJE SE DESIO U 1. KVARTALU 2018., NEGO KRAJEM 2017. GODINE – RADI SE O VREMENU USVAJANJA BUDŽETA. Poštovanje zakonskih obaveza, u ovom kontekstu, se, takoreći, od izuzetka pretvorilo u pravilo u ponašanju kantonalnih institucija. Čak 8 kantonalnih skupština je budžete za 2018. godinu usvojilo na vrijeme – prije početka godine na koju se odnose – što je najbolji rezultat do sada. Samo skupštine USK i ZDK nisu budžete za 2018. usvojile na vrijeme.

TRANSPARENTNOST, GENERALNO, JOŠ UVIJEK NIJE NA POŽELJNOM NIVOU. Poseban problem je donošenja budžeta na netransparentan način, odnosno bez organizovanja javnih rasprava u kojim bi se interesnim grupama, sindikatima, nvo, građanima kao pojedincima, omogućilo da iskažu svoje mišljenje i daju prijedloge, u vezi sa sadržajem Budžeta. U procesu donošenja budžeta za 2018. samo su u 3 kantona – USK, TK i KS – organizovane javne rasprave. Isti problem kao s budžetima, samo mnogo rašireniji, je i sa programima rada. Pozitivna stvar, u kontekstu transparentnosti, koja se desila u prvom kvartalu 2018. je da je Skupština SBK, konačno, uz pomoć USAID-a, dobila svoju web stranicu, čime je prestala biti jedina institucija vlasti u BiH bez zvanične web stranice. Pozitivna je i otvorenost prema prijedlozima i inicijativana nevladinog sektora, koju je pokazala Skupština HNK, koja je u svoj program rada za 2018. uvrstila čitav niz preporuka CCI-a.

OSIM ŠTO NE PRIDAJU POTREBNU PAŽNJU PRAVOVREMENOM USVAJANJU I REALIZACIJI PROGRAMA RADA, SKUPŠTINE, GENERALNO, NE PRIDAJU POTREBNU PAŽNJU NI ANALIZIRANJU SVOG I RADA VLADE. Samo 2 kantonalne skupštine – USK i PK – su, do kraja 1. kvartala 2018. godine, razmatrale izvještaj o realizaciji svog programa rada u 2017. godini. A nijedna skupština, u ovom periodu, nije razmatrala izvještaj o radu „svoje“ vlade u 2017. godini. Dodatni problem je kvalitet informacija i izvještaja o radu institucija u određenom periodu, i njihova upitna objektivnost. Institucije teško odolijevaju iskušenju da svoj rad prikažu u boljem svjetlu nego što on objektivno jeste. Ili da se sakriju iza netransparentnosti. Zaboravljajući, pritom, da smisao razmatranja svog rada u prethodnom periodu nije u propagandi, odnosno predstavljanju tog rada javnosti u što boljem svjetlu, nego u analizi, koja će otkriti nedostatke u radu i otkloniti ih u narednom periodu, podižići efikasnost rada institucije.

SKUPŠTINE, NEKE MANJE, NEKE VIŠE, ALI U PRAVILU, KRŠE PROPISE KOJI REGULIŠU NJIHOVE OBAVEZE. A POSEBNO ZABRINJAVA NEPOŠTOVANJE ZAKONA. Krše se poslovnici o radu - nepravovremenim usvajanjem programa rada i nerazmatranjem njegove realizacije, neodgovaranjem na poslanička pitanja u propisanom roku, neobrazlaganjem donesenih stavova, od strane skupštinskih radnih tijela,... U USK i ZDK, prekršen je Zakon o budžetima u FBiH, neusvajanjem budžeta za 2018. g. u propisanom roku, tj. do kraja 2017. Kantonalne skupštine i dalje (dakle ni u 2018.) ne preduzimaju ništa da se prekine kršenje Zakona o ravnopravnosti polova. Ne preduzimaju nikakve mjere u pravcu promovisanja i osiguranja ravnopravnosti, odnosno, ravnomjerne zastupljenosti polova u upravljanju i procesu odlučivanja, u kantonima.

I U 2018. GODINI NASTAVLJA SE SA NEPOŠTOVANJEM USTAVA I IGNORISANJEM ODLUKA USTAVNIH SUDOVA, U POJEDINIM KANTONIMA. Skupštine HNK i PK odbijaju provesti ustavne promjene, na koje ih obavezuju presude Ustavnog suda i uskladiti kantonalne ustave sa Federalnim i Ustavom BiH, a što se odnosi, prije svega, na činjenicu da Srbi, u ovim kantonima, po tim ustavima, nisu konstitutivni narod. U Zapadnohercegovačkom i Kantonu 10 je, ustavnim amandmanima iz 2005. i 2011, obezbjeđeno formalno poštovanje prava konstitutivnih naroda, ali u praksi dolazi do problema, pa, Skupština ZHK (odnosno vladajuća stranka) već drugi mandat odbija imenovati predstavnike drugih konstitutivnih naroda u rukovodstvo Skupštine, iako se radi o direktnom kršenju i Poslovnika i Ustava i dobre političke prakse iz prethodnog perioda u radu ove skupštine. A još uvijek nisu provedene ni presude Ustavnog suda Federacije iz 1998. i u ovim kantonima se služe nazivima i obilježjima koja su proglašena neustavnim. Takođe, Ustavni sud Federacije BiH, donio je, u proteklim godinama, nekoliko presuda koje se odnose na povredu prava na lokalnu samoupravu u KS, koje još nisu provedene.

SPOMENIMO I KRŠENJE MEĐUNARODNIH STANDARDA I PROPISA U KONTEKSTU LJUDSKIH PRAVA. Samo u Kantonu Sarajevo je, ustavnim promjenama, obezbjeđeno mjesto za „ostale“ u rukovodstvu Skupštine. A u više kantona (SBK, HNK i ZDK) imamo na djelu segregaciju u obrazovanju, što je anticivilizacijski i duboko nehumani čin na kome vladajuće nacionalističke politike istrajavaju, bez obzira na višestruka upozorenja iz EU, da se ta praksa mora promijeniti..

UČESTALOST ODRŽAVANJA SJEDNICA KANTONALNIH SKUPŠTINA, VRIJEME KOJE SE PROVODI U RADU NA NJIMA I OKO NJIH, TE, REZULTATI TOG RADA, OZBILJNO DOVODE U PITANJE OPRAVDANOST (SVRSISHODNOST I MORALNOST) PLAĆANJA TOG RADA. No, za sada samo Skupština ZDK, zahvaljujući principijelnoj odluci svojih poslanika na početku aktuelnog mandata, potvrđenoj pri usvajanju Zakona o platama i naknadama u organima vlasti ZDK, krajem januara 2018., funkcioniše tako da nijedan njen član (s izuzetkom Predsjedavajućeg Skupštine) nije na platnom spisku Skupštine. Pri tome, pomenutim zakonom, ukinut je i „bijeli hljeb“, u ovom kantonu, kao jedna od najspornijih privilegija, koje političari u BiH imaju i u brojnim institucijama još uvijek na njoj insistiraju. Za razliku od ovog čina socijalne osjetljivosti i društvene odgovornosti, poslanika Skupštine ZDK, u skupštinama PK, BPK, SBK, HNK, KS i K10, imaju preko 50% poslanika koji su profesionalizovalo svoj status i primaju redovnu mjesečnu platu od skupštine. Uključujući i mjesece u kojima skupštine tih kantona ne održavaju sjednice. Pozitivan primjer iz ZDK, umjesto adekvatne društvene valorizacije, nailazi na dosljedno ignorisanje i odbijanje političara u drugim sredinama da ga slijede. Pri tome, rezultati koje ostvaruje Skupština ZDK, i aktivnost njenih poslanika, (iako su daleko od sjajnih i građani ovog kantona imaju čitav niz opravdanih primjedbi na njihov rad) među najboljim su u konkurenciji svih kantona, što pokazuje da se poslanička dužnost (koja je, istovremeno, i privilegija) može raditi odgovorno i posvećeno i bez plaćanja tog rada. O čemu bi trebali da razmisle i političari, ali i građani, koji plaćaju (i plaćaće) ovu glomaznu i skupu vlast koju imamo