24.09.2018

MONITORING RADA VLADE I NARODNE SKUPŠTINE RS U MANDATU 2014.-2018. - MANDAT OBILJEŽEN POLITIČKIM SUKOBIMA

Aktuelni mandat, u RS, prošao je u atmosferi političke nestabilnosti i stalnih sukoba između vlasti i opozicije, kojima je korijen u spornom načinu na koji je formirana vlast na početku mandata - u nikad u potpunosti, od strane nadležnih organa, razjašnjenom slučaju potencijalne političke korupcije (poznatom kao „Afera: Dva papka“). Tokom aktuelnog mandata smjenjivali su se samo načini manifestacije sukoba između dva prilično monolitna politička bloka u RS - od verbalnih uvreda (često neprimjerenih javnom prostoru i degradirajućih po institucije RS), preko bojkota rada Narodne Skupštine, organizovanja masovnih demonstracija, zahtjeva za vanrednim izborima, do prijetnji potpunim napuštanjem Skupštine od strane opozicije i prelaska na vanparlamentarnu borbu protiv „režima“,... Opozicija je dovodila u pitanje samu legitimnost aktuelne vlasti i pritom je optužila i za teški kriminal, zloupotrebu vlasti i ekonomsko uništavanje Republike Srpske, a vlast opoziciju za izdaju nacionalnih interesa.

NS RS BILJEŽILA JE KONSTANTAN PAD INTENZITETA RADA I PRODUKTIVNOSTI TOKOM AKTUELNOG MANDATA (POSMATRAJUĆI NA GODIŠNJEM NIVOU). Posmatrano kroz mjesečne prosjeke radi se o padu sa 18 na početku, na svega 10 i po razmatranih mjera mjesečno (u prosjeku), na kraju mandata.   
OPŠTA PRODUKTIVNOST U AKTUELNOM MANDATU JE NIŽA NEGO U PRETHODNOM. A NAROČITO ZABRINJAVA OSJETAN PAD U REALIZACIJI ZAKONA. 182 usvojena zakona, u aktuelnom mandatu, je za čak 72 zakona (ili 28%) manje od broja zakona usvojenih u prethodnom mandatu NS RS.

USVOJENO JE I 19 STRATEGIJA, ŠTO JE U RAVNI SA PRETHODNIM MANDATOM. No nije realizovana ni polovina planiranih strategija iz godišnjih programa rada NS u 4 godine aktuelnog mandata. Naime njih 21 ostalo je neusvojena u NS, zaključno sa 30.06.2018.

REALIZACIJA PLANIRANIH OBAVEZA, GENERALNO JE NE VRLO NISKOM NIVOU, TOKOM ČITAVOG MANDATA. Samo u jednoj godini – 2016. – Skupština je u potpunosti realizovala preko 50% planiranog godišnjim programom rada (a i tada samo 51,4%).

POSEBAN PROBLEM U RADU NS RS JE NEODRŽAVANJE POSEBNIH, TEMATSKIH SJEDNICA, FOKUSIRANIH NA NAJOZBILJNIJE ŽIVOTNE PROBLEME GRAĐANA I ZAJEDNICE U CJELINI - U CIJELOM MANDATU, NS RS NIJE ODRŽALA NIJEDNU TAKVU SJEDNICU. Nije bilo posebne, tematske, sjednice posvećene izuzetno teškom stanju u zdravstvu. Nije bilo posebnih sjednica o stanju u privredi, o zaštiti domaće proizvodnje, o stanju u realnom sektoru, o korupciji, o urušavanju bankarskog sistema u RS, o obrazovanju, prirodnom priraštaju. I konačno, nije bilo posebne sjednice posvećene problemu sve većeg odlaska mladih i radnosposobnih ljudi iz zemlje, koji je poprimio alarmantne razmjere.

JEDNA OD NAJVAŽNIJIH ODLUKA NS RS, DONEŠENIH U AKTUELNOM MANDATU, JE SPREČAVANJE PRODAJE RUDNIKA ŽELJEZNE RUDE „LJUBIJA“, PO ZAMISLI VLADE RS. Ovo je, naime, možda prvi ozbiljni čin demonstracije snage i samosvijesti Narodne skupštine, koja se, na žalost, uglavnom ponaša kao servis a ne kao kontrolor i korektor izvršne vlasti, što joj je, u stvari, jedna od ustavnih funkcija.

POSLOVNIK NS RS, PRAKTIČNO, TOKOM CIJELOG MANDATA, KRŠEN JE PONAŠANJEM POSLANIKA NA SJEDNICAMA. Nedostatak međusobnog poštovanja i uvažavanja, između poslanika, te u komunikaciji zakonodavne (NS) i izvršne vlasti (Vlade i Predsjednika RS), kontinuirani je problem u RS. Radi se o potpuno neprihvatljivoj vulgarizaciji političkog prostora, odgovornost za koju snose svi akteri u sukobu, ali, naravno, vlast, odnosno njeni visoki funkcioneri posebno. Naprosto je nevjerovatno da vršioci najodgovornijih političkih funkcija ne shvataju potrebu čuvanja digniteta institucija.  

U AKTUELNOM MANDATU, ZABILJEŽENO JE I NEPOŠTOVANJE ODLUKA USTAVNOG SUDA. Nasuprot odlukama Ustavnog suda BiH, NS RS je, na zasjedanju održanom u julu 2016., donijela Odluku o raspisivanju republičkog referenduma. Čije je rezultate Ustavni sud, neknadnom presudom, poništio.

PROMJENE STRANAČKE PRIPADNOSTI, TOKOM VRŠENJA MANDATA POSLANIKA, UTIČUĆI NA PROMJENU ODNOSA SNAGA POJEDINIH STRANAKA I KOALICIJA, ZNAČAJNO SU UTICALE NA POLITIČKU SITUACIJU U REPUBLICI SRPSKOJ, U AKTELNOM MANDATU. Za razliku od perioda nakon opštih izbora 2006. i 2010. godine, kada je bila veoma rijetka pojava da poslanici napuštaju stranke putem kojih su ostvarile mandate, u aktuelnom mandatu, lojalnost partiji se značajno smanjila. Svaki deseti poslanik NS RS je napustio stranku na čijoj je izbornoj listi ušao u Skupštinu. Indikativno je da su svi iz opozicionih stranaka a u vezi nekih prelazaka izrečene su i ozbiljne optužbe o političkoj korupciji.

MEĐU MJERAMA KOJE JE NS RS USVOJILA TOKOM AKTUELNOG MANDATA, POSEBNO ISTIČEMO DEKLARACIJU O OSUDI GOVORA MRŽNJE. Deklaracijom se pozivaju organi na svim nivoima vlasti, kao i nosioci svih javnih funkcija, da se, svjesni svog uticaja, bore protiv govora mržnje. A na Deklaraciju o osudi govora mržnje, i njene poruke, potrebno je (nažalost!) podsjetiti i u ovom predizbornom periodu, kada političari sve manje „biraju riječi“, kada je javni diskurs zagušen ostrašćenim izjavama, a pristojnost, politička korektnost, pa i elementarna logika, kao da su potpuno nestali, pod naletima bahatosti i političkog egoizma. I kada se u žaru političke borbe nerijetko poseže za neprihvatljivim sredstvima. Protiv govora mržnje potrebno se beskompromisno boriti. Bez obzira od koga dolazio. A s posebnom obavezom kad dolazi iz vlastitog okruženja. Bilo bi dobro da oni koji u javnom prostoru koriste neprimjerene izjave shvate težinu posljedica takvog ponašanja.

INTENZITET RADA VLADE RS, U AKTUELNOM MANDATU, BIO JE MANJE-VIŠE U NIVOU INTENZITETA RADA U PRETHODNOM MANDATU. Do 30.06.2018. održano je 277 sjednica, od čega 194 redovne. Vlada je, u prosjeku, održavala redovne sjednice jednom sedmično, kako i propisuje Poslovnik.  

U REALIZACIJI ZAKONA PRIMJETAN JE ZNAČAJAN PAD U ODNOSU NA PRETHODNI MANDAT. Vlada RS je, u aktuelnom mandatu, utvrdila 227 zakona (204 u prijedlogu i 23 u nacrtu), što je za 57 zakona (ili za 20%) manje nego u prethodnom mandatu. S druge strane,...

UTVRĐENO JE 27 STRATEGIJA, ŠTO JE ZA 6 VIŠE NEGO U PRETHODNO MANDATU. No, kao i kod Skupštine, polovina strategija planiranih godišnjim programima rada, u toku mandata, ostala je nerealizovana.  

PROGRAM RADA VLADE RS NE SAMO DA NIJEDNOM TOKOM AKTUELNOG MANDATA NIJE DONEŠEN NA VRIJEME, NEGO JE PRIMJETNO POGORŠANJE U ODNOSU NA PRETHODNI MANDAT I U VREMENU USVAJANJA PROGRAMA RADA I U STEPENU REALIZACIJE NAJZNAČAJNIJIH MJERA. Umjesto prije početka godine na koju se odnosi, kako to propisuje Poslovnik o radu Vlade, program rada je usvajan tek sredinom četvrtog ili čak početkom petog mjeseca godine na koju se odnosi.

KRAJNJE ZABRINJAVA HRONIČNA NELIKVIDNOST BUDŽETA I NJEGOVA OVISNOST O ZADUŽIVANJU, TE POSLJEDICE KOJE TO ZADUŽIVANJE OSTAVLJA I PO BUDŽET I PO REPUBLIKU SRPSKU U CJELINI. Sa nešto više od 500 miliona u 2015. godini, izdaci za otplatu dugova u budžetu Republike Srpske su narasli na preko 750 miliona u budžetu za 2018. godinu.

VLADA REPUBLIKE SRPSKE NIJE USPJELA DA NAĐE ODGOVOR NA KLJUČNE PROBLEME GRAĐANA – A U KORJENU VEĆINE NJIH JE NISKA STOPA ZAPOSLENOSTI I NIZAK ŽIVOTNI STANDARD (KOJI UTIČU I NA NATALITET I ISELJAVANJE, KAO TRENUTNO ALARMANTNE OBLASTI). O stanju u Republici možda najbolje govore podaci da prosječna plata ne pokriva ni polovinu troškova potrošačke korpe i da rastu krediti za opštu potrošnju, odnosno o zaduživanju građana s ciljem golog preživljavanja. A ta vrsta kredita je na kraju prvog kvartala 2018. iznosila čak 2 milijarde i 59 miliona KM.

U 2017. GODINI, UMJESTO OSTAVKI MINISTARA, KOJIMA SU DETEKTOVANE NEPRAVILNOSTI U RADU, NAKON OBJAVE REVIZORSKOG IZVJEŠTAJA, OSTAVKU SU, POD PRITISKOM, PODNIJELI GLAVNI REVIZOR RS I NJEGOV ZAMJENIK. Od 16 ministarstava Vlade RS, tek 3 su, po nalazima Revizije, radila u skladu sa finansijskim pravilima. A Vlada RS, po Reviziji, nije objektivno prikazala stanje deficita. Na žalost, javnost Republike Srpske je ostala uskraćena za međunarodnu ekspertizu (za šta se zalagao CCI), koja bi nedvosmisleno ukazala na to čiji podaci su tačni – vladini ili oni iz revizorskih izvještaja. Vlast se zadovoljila uklanjanjem neugodnog kritičara svog rada, bez osjećaja odgovornosti prema građanima.  

TRANSPARENTNOST RADA VLADE RS, U AKTUELNOM MANDATU, NIJE BILA NA ZADOVOLJAVAJUĆEM NIVOU. Informacije su u javnost plasirane prilično selektivno (što je primjedba većeg broja medijskih kuća), a zapisnici sa sjednica nisu postavljani na zvaničnu web stranicu Vlade, nego se na njih, umjesto da budu objavljeni odmah nakon usvajanja na sljedećoj sjednici povremeno, mora čekati i mjesecima (a CCI zapisnike sa nekih sjednica nije uspjevao dobiti ni nakon višestrukog insistiranja).  

OSIM POSLOVNIKA I ZAKONA O BUDŽETSKOM SISTEMU, VLADA RS I DALJE KRŠI ZAKON O RAVNOPRAVNOSTI POLOVA U BIH. Žene u Vladi RS zauzimaju manje od četvrtine mjesta (4 ih je od 17) čime se krši Zakon, koji propisuje da je najmanji procenat zastupljenosti manje zastupljenog pola 40%. I da se sve ostalo smatra diskriminacijom. Čije se otklanjanje, ovim zakonom, nalaže.

UMJESTO DA SE RADI NA SPREČAVANJU DRUŠTVENIH SUKOBA I OTKLANJANJU NJIHOVIH UZROKA, NA DJELU SMO, TOKOM MANDATA KOJI SE PRIBLIŽAVA SVOM KRAJU, IMALI PERMANENTAN RAD NA NJIHOVOM PRODUCIRANJU I PRODUBLJIVANJU. Za šta vlast, prirodom svog položaja i koncentrisane moći u njenim rukama, snosi ključnu odgovornost. Naprosto, to je tako – uz privilegije koje vlast donosi, dolazi i odgovornost za rezultate.
I završimo sa onom poznatom: „Svaki narod ima vlast kakvu zaslužuje“. A nakon predstojećih izbora znaćemo i da li želimo i da li smo zaslužili bolje. Ili smo zaslužili tačno ono što i imamo.