23.04.2019

MONITORING ZAKONODAVNE VLASTI NA KANTONALNOM NIVOU - NI 6 MJESECI OD IZBORA NIJE ZAVRŠENO KONSTITUISANJE SVIH INSTITUCIJA I VLAST SE I DALJE BAVI SAMA SOBOM

 Nakon, u oktobru 2018. godine, provedenih izbora, konstituisanje institucija vlasti, u skladu sa rezultatima tih izbora, išlo je, uglavnom, vrlo sporo i uz kršenje Ustava, zakona i poslovnika. I proteglo se i na cijeli 1. kvartal 2019. I još nije završilo. Što, uz činjenicu da je većina institucija zakonodavne vlasti u BiH u prethodnom mandatu, prerano završila sa vršenjem svojih ustavnih obaveza, zarad učešća u predizbornoj kampanji, proizvodi neprihvatljiv vakuum u funkcionisanju vlasti, na štetu građana. Pri tome, zaokupljeni vlastitim interesima i međustranačkim i unutarstranačkim sukobima, političari kao da u potpunosti ignorišu ozbiljne probleme s kojim se građani, čije bi interese trebali da zastupaju i za njih se bore, suočavaju. Pa je bavljenje tim problemima, u posmatranom periodu, više izuzetak nego pravilo. A vlast, u pojedinim segmentima uopšte ne funkcioniše. Odnosno vegetira, čekajući na političke odluke stranačkih lidera. S druge strane, iako se sjednice ne održavaju i iako su rezultati većine institucija, u najmanju ruku, krajnje skromni, redovno se poseže u budžet i uzimaju mjesečne plate i paušali. A socijalna neosjetljivost ide čak i dotle, da se u ovakvoj situaciji, u nekim institucijama, povećavaju primanja poslanika. 

NIJEDNA KANTONALNA SKUPŠTINA NIJE KONSTITUISANA U SKLADU SA ROKOVIMA PROPISANIM USTAVOM. 8 od 10 ih čak nije ni započelo konstitutivnu sjednicu u roku propisanom za njeno održavanje. 4 ih je uspjelo da se konstituiše i osposobi za rad do kraja 2018. godine (skupštine USK, ZDK, SBK i KS), još 2 (skupština ZHK i PK) u prvom kvartalu 2019., a 4 (skupštine TK, BPK, HNK i K10) su i u drugi kvartal 2019. ušle nezavršenog posla na postizbornom konstituisanju i osposobljavanju za rad u novom mandatu. 

PRETVARAJUĆI NEODGOVORNO PONAŠANJE U PRAVILO I STVARAJUĆI ILUZIJU RADA, SJEDNICAMA NA KOJIMA SE VLAST BAVI SAMOM SOBOM, ZANEMARUJE SE SUŠTINA. A ona je u činjenici da konstituisanje nije rad, nego tek obezbjeđivanje preduslova za rad. Dakle, vlast zemlje u veoma ozbiljnim problemima i sa dramatičnim zaostacima, mjesecima se ne bavi svojim poslom, nego usporenim pokušavanjem da se osposobi za bilo kakav posao. 

U POSMATRANOM PERIODU, IPAK, PRIMJETNE SU ZNAČAJNE RAZLIKE U INTENZITETU RADA POJEDINIH INSTITUCIJA. Ukupno je održano 38 skupštinskih zasjedanja. A broj održanih zasjedanja se kretao u rasponu od svega jednog održanog, u trajanju od sat i po (za tri mjeseca!) Skupštine HNK, do 7 zasjedanja Skupštine KS.

REZULTATI RADA KANTONALNIH SKUPŠTINA, U POSMATRANOM PERIODU, VRLO SU SKROMNI. Izuzetak je Skupština Kantona Sarajevo, koja je u prva tri mjeseca 2019. godine razmotrila skoro isto toliko mjera koliko i sve ostale kantonalne skupštine zajedno – 124 (naprema 144, koliko su razmotrile sve ostale skupštine). Po neproduktivnosti, u 1. kvartalu 2019., ističe se Skupština HNK, koja je za tri mjeseca jedino izabrala delegate za Dom naroda Parlamenta FBiH. 

SVE INSTITUCIJE ZAKONODAVNE VLASTI U BIH IMAJU VIŠEMJESEČNU PAUZU U REALIZACIJI ZAKONA, U PROCESU PRELAZA IZMEĐU STARE I NOVE VLASTI. Ta pauza iznosi od 3 mjeseca, u Srednjebosanskom i Zapadnohercegovačkom kantonu, do čak 9 mjeseci koliko nije donesen nijedan zakon u Kantonu 10. 

BROJ ZAKONA USVOJENIH U 1. KVARTALU 2019. KRAJNJE JE SKROMAN. U navedenom periodu, u svim kantonalnim skupštinama zajedno, usvojeno je tek 11 zakona, uz još 2 prihvaćena u nacrtu. Pri tome, više od polovine zakona – 7 u prijedlogu i 1 u nacrtu – usvojile su skupštine USK i KS. Od ostalih 8 kantonalnih skupština, 4 su usvojile po 1 zakon, jedna prihvatila jedan nacrt zakona, a 3 nisu imale nikakvih zakonodavnih aktivnosti u ovom periodu.  

NO, NI USVAJANJE ZAKONA, SAMO PO SEBI, NE MORA BITI POZITIVNA STVAR. U posmatranom periodu, na to nas je podsjetila Skupština SBK, koja je, na vanrednoj sjednici, bez prisustva medija i nvo, usvojila Izmjene Zakona o platama i naknadama u organima vlasti SBK, koje omogućavaju povećanje poslaničkih paušala za 100%. Sasvim drugi primjer je onaj Skupštine KS, koja je sličan zakon donijela sa suprotnom intencijom – da ukine poslanički paušal profesionalnim poslanicima, koji za svoj poslanički angažman primaju platu. 

Podsjetimo da je Skupština ZDK, odlukom poslanika prethodnog saziva, vođenih socijalnom osjetljivošću, jedina skupština u BiH koja je, zakonom, ukinula pravo na profesionalizaciju poslaničkih mandata, odnosno, zasnivanje radnog odnosa u Skupštini i primanje plate na osnovu činjenice da ste izabrani poslanik u skupštini. 

NIJEDNA KANTONALNA SKUPŠTINA NIJE USVOJILA PROGRAM SVOG RADA ZA 2019. GODINU DO KRAJA 2018., NA ŠTO IH OBAVEZUJU NJIHOVI POSLOVNICI O RADU. Svega 3 su to uradile do kraja prvog kvartala – Skupština USK 06.03., Skupština SBK 25.03. i Skupština KS 26.03.2019. Nepridržavanje poslovničke obaveze o rokovima za usvajanje programa rada, uobičajeno je za institucije u BiH, koje, često, stepenom svog kašnjenja, u potpunosti obesmišljavaju ovaj izuzetno značajni alat za povećanje efikasnosti i fokusiranosti na projektovane ciljeve. Ukupno je, od 130 programa rada, koje su kantonalne skupštine trebale donijeti u posljednjih 13 godina, na vrijeme (prije početka godine na koju se odnose), usvojeno njih tek 16. 

IZ PRVIH PROGRAMA KOJI SU DONESENI, VIDI SE DA I DALJE IMAJU PROBLEM SA SVOJIM SADRŽAJEM, ODNOSNO, DA SE NASTAVLJA LOŠA PRAKSA “PLANIRANJA PROŠLOSTI”, PRISUTNA KOD VEĆINA INSTITUCIJA VLASTI U BIH. Tako program rada Skupštine KS, iako usvojen tek na kraju marta, sadrži i mjere kojima su navedeni rokovi usvajanja januar, februar i mart. Od 211 mjera planiranih za realizaciju u 2019. godini, njih 33 je, bez obzira na to što je Program rada usvojen tek 5 dana do kraja marta, po Programu trebalo biti realizovano do 31.03. Poseban problem je što su Programom “planirane” i mjere koje su, zapravo, u trenutku usvajanja već bile realizovane. Što sve, nepotrebno, dovodi u pitanje relevantnost statističkih podataka, zasnovanih na tako kreiranim programima. 

BUDŽET ZA 2019. GODINU JE TEK U 4 KANTONALNE SKUPŠTINE (PK, SBK, HNK I ZHK), USVOJEN PRIJE KRAJA 2018., KAKO TO I PROPISUJE ZAKON O BUDŽETIMA U FBIH. Do isteka prvog kvartala 2019., usvojeni su i svi ostali kantonalni budžeti, osim Budžeta Kantona 10 (koji je usvojen 12.04.2019.).

NAJVEĆI DIO KANTONALNIH BUDŽETA TROŠI SE NA PLATE BUDŽETSKIH KORISNIKA (TAČNIJE, NA PLATE, NAKNADE I DOPRINOSE). Procenat se kreće od 49% u KS, do 66% budžeta koji se za ovu namjenu troši u ZHK.

VEĆINA KANTONALNIH SKUPŠTINA IMA OSNOVNI NIVO TRANSPARENTNOSTI, U SMISLU DA JE OMOGUĆENO PRISUSTVO NJIHOVIM SJEDNICAMA PREDSTAVNICIMA MEDIJA I ZAINTERESOVANIH ORGANIZACIJA I UDRUŽENJA GRAĐANA. Slučaj sa, pomenutom, vanrednom sjednicom Skupštine SBK je, ipak, tek izuzetak od pravila. Čak i web stranice, većine institucija, daju neke elementarne podatke o njihovom radu. No, generalno, taj je potencijal neiskorišten, s obzirom na mogućnosti koje pruža. A za početak bilo bi dovoljno da se analizira rad drugih institucija i da se primjenom koncepta “dobrih praksi”, preuzimaju neka kvalitetna rješenja. 

KRŠENJE ZAKONSKIH I PODZAKONSKIH AKATA, TE USTAVA, MASOVNA JE POJAVA U INSTITUCIJAMA VLASTI U BIH. Neusvajanje programa rada na vrijeme, od strane kantonalnih skupština, kršenje je odredbi vlastitog poslovnika o radu. Neusvajanje Budžeta u propisanom roku, kršenje je Zakona o budžetima u FBiH. Kršenje Ustava i odluka Ustavnog suda, takođe nije nesvojstveno zakonodavnim institucijama vlasti u BiH. Ovdje napomenimo da još uvijek nije implementirana presuda koja se tiče konstitutivnosti srpskog naroda u HNK i PK. 

NA IZBORIMA, U OKTOBRU 2018., DOŠLO JE KONAČNO DO ZNAČAJNE POZITIVNE PROMJENE U BROJU ŽENA U ZAKONODAVNIM INSTITUCIJAMA VLASTI U BIH. Pogled na strukturu po nivoima vlasti, otkriva da je sav napredak, u ovom kontekstu, ostvaren isključivo na kantonalnom nivou, na kome je ostvaren rast od čak 41% (sa 55 u prethodnom periodu, na 96 poslanica, kao rezultatom izbora 2018.), dok je na entitetskom nivou zabilježena stagnacija, a na državnom i blagi pad. S druge strane, i pored ovog poboljšanja, žene i dalje zauzimaju tek 33% poslaničkih mjesta, posmatrajući kantonalni nivo integralno. Pojedinačno, radi se o rasponu od skandaloznih 12% u Skupštini K10, do izvrsnih 47% u Skupštini HNK.

DODATNI PROBLEM JE ŠTO SKUPŠTINE, U KONTINUITETU, IMENUJU VLADE SA MINIMALNIM BROJEM ŽENA (ILI BEZ NJIH), ČIME KRŠE I ZAKON O RAVNOPRAVNOSTI POLOVA U BIH. Nijedna vlada imenovana u prethodnom mandatu nije ispunjavala propis da zastupljenost manje zastupljenog pola u vladi ne smije biti ispod 40%, jer se sve ostalo smatra diskriminacijom. Naprotiv, dvije – vlade HNK i ZDK – nisu imale nijednu ženu u svom sastavu. Zakon nije ispoštovan ni pri imenovanju dosad, u aktuelnom mandatu, imenovananih 6 kantonalnih vlada (USK, PK, ZDK, SBK, ZHK i KS). Što znači da se diskriminacija nastavlja.

S IMENOVANJEM VLADA, OD STRANE KANTONALNIH SKUPŠTINA – ŠTO JE JEDAN OD NAJZNAČAJNIJIH ZADATAKA KOJE ONE IMAJU U POSTIZBORNOM PERIODU – GENERALNO, POSTOJE PROBLEMI U ISTIM KANTONIMA U KOJIM POSTOJE PROBLEMI SA KONSTITUISANJEM SKUPŠTINA. No, dok neizbor vlada, do kraja prvog kvartala 2019., u Hercegovačko-neretvanskom i Kantonu 10, ne izaziva previše čuđenja, jer su kašnjenja u tom procesu, u ovim kantonima, već uobičajena, tj. u kontinuitetu se ponavljaju kroz cikluse, u Tuzlanskom i Bosansko-podrinjskom kantonu je ovo značajno pogoršanje dosadašnjih rezultata, u ovom kontekstu. Podsjetimo da je, u prethodnom mandatu, Skupština Bosansko-podrinjskog kantona bila prva koja je imenovala kantonalnu vladu – već 08.01.2015.